بررسی عوامل جذابیت بازار برای صنعت مخابرات و فناوری اطلاعات
صنعت مخابرات و فناوری اطلاعات در کشور ایران یک صنعت پیرو و غیرمولف است. شرکتها وسازمانهای مشتری تجهیزات مخابراتی، بیش از %90 نیازمندیهای خود را از خارج از کشور تامینمیکنند و در داخل کشور تنها نصب و راهاندازی و نگهداری این تجهیزات انجاممیشود.
حال با توجه به توضیحات ارائهشده به بررسی عوامل جذابیت بازار در این صنعت خواهمپرداخت.
1. نرخ رشد(امتیاز:2)
صنعت مخابرات در دنیای امروزی صنعتی رو به رشد با سرعت رشدی فوقالعاده زیاد است. تقریبا روزی نیست که در این بازار شرکتهای تولیدکنندهی تجهیزات یا ارائهدهندهی خدمات، محصول وخدمت جدیدی به بازار معرفینکنند. بازار ایران نیز از این امر مستثنی نیست و همهی این محصولات وخدمات با اندکی تاخیر به ایران هم واردمیشوند. این تاخیرات برای تجهیزات دسترسی که باید در اختیار عموم مردم قرارگیرد، در حد چندهفته و چندماه و برای تجهیزات ارتباطی زیرساخت که مبنای ارائهی خدمات جدید هستند و معمولا باید از سوی شرکتهای بزرگ خصوصی به کشور واردشوند تا به مصرف شرکتهای بزرگ دولتی و نیمهدولتی برسند، در حد چند سال است. شماری از شرکتهای خصوصی کوچک هم وجود دارند که بدون توجه به رشد بازار، تنها رفع نیازهای اولیهی ارتباطیشان برایشان اهمیت دارد.
به عنوان مثال در این مورد میتوان به ورود گوشیهای موبایل اپل[1] اشارهکرد که با وجود عدم پشتیبانی شبکهی موبایل اپراتورهای ارتباطات موبایل از تکنولوژی نسل سوم و چهارم موبایل به کشور واردشدهاند و با وجود ارائهی تکنولوژی نسل چهارم موبایل در بسیاری از کشورهای جهان، در حال حاضر در ایران نسل سوم موبایل در مراحل اولیهی راهاندازی خود قراردارد.
2. اندازهی بازار(امتیاز:2)
اندازهی بازار ایران را هم باید در قسمتهای دسترسی مشتریان خانگی و مشتریان دولتی و نیمه دولتی و مشتریان خصوصی مورد بررسی قرارگیرد.
مشتریان خانگی که تنها به تجهیزات وخدمات دسترسی نیاز دارند، در حال حاضر سهم زیادی از بازار را شاملمیشوند. خطوط و تجهیزات و خدمات تلفن همراه، اینترنت، تلفن ثابت بازاری است به بزرگی کل خانوارهای ساکن در کشور با حجم مبلغی سالیانه بیش از هزار میلیارد ریال.
مشتریان خصوصی در مقابل بازار کوچکی را تشکیلمیدهند که برای شرکتهای ارائهدهندهی خدمات مخابراتی کوچک جذاب است.
شرکتهای دولتی ونیمهدولتی که زیرساختهای مخابراتی را در اختیار دارند، شرکتهایی بزرگ با نیازمندیهای بسیار هزینهبر هستند. به عنوان مثال برآورد شرکت مخابرات تهران برای راهاندازی تکنولوژی جدید FTTx ، مبلغی حدود 2500 میلیارد ریال بودهاست. برآورد بازار این بخش با توجه به عدم اعلام برنامههای آیندهشان، کاری مشکل است.
3. قدرت رقابت(امتیاز:4)
قدرت رقابتی با توجه به عواملی که در زیر به بررسی آن میپردازیم مورد بحث قرارمیگیرد:
1.3 سهم بازار(امتیاز:2)
تقریبا کل بازار مشتریان خانگی ایران در اختیار شرکتهای مخابرات استانی، شرکتهای اپراتور تلفن همراه، و شرکتهای ارائهدهندهی خدمات اینترنت(PAP) قراردارد و سایر شرکتها شانسی برای در اختیار گرفتن این بازار ندارند.
بازار شرکتهای دولتی و نیمهدولتی، محل رقابت شرکتهای خصوصی با قابلیتهای بازرگانی بالاست و بسته به شرایط این شرکتها، سهم بازار این بخش دست به دست میشود.
بازار شرکتهای خصوصی کوچک هم بازاری است که قابلیت توسعهی چندانی ندارد و سهم کوچکی از بازار مخابات را به خود تخصیص میدهد.
2.3 حق ثبت واختراعها(امتیاز:0.5)
با توجه به عدم توانایی تولید تجهیزات در ایران حق ثبت اختراعات در ایران از اهمیت چندانی برخوردار نیست و در رقابت بین شرکتها تاثیر چندانی ندارد.
3.3 قابلیتهای توزیع(امتیاز:0.5)
با توجه به گستردگی شرکتهای دولتی و شرکتهای خصوصی ارائهدهندهی خدمات در کل کشور، امکان رقابت با این شرکتها برای در اختیار گرفتن سهم ازارشان تقریبا ناممکن است. اما بازار خود این شرکتها نیاز چندانی به وجود تواناییهای توزیعی ندارد؛ زیرا این شرکتها نیازهایشان را از طری برگزاری مناقصه و با برنامهی قبلی برگزار میکنند.
بازار شرکتهای خصوصی کوچک هم با توجه به محلی بودن نیاز چندانی به توان توزیع برای ایجاد مزیت رقابتی ندارد.
4.3 ارتباطات(امتیاز:5)
برای در اختیار گرفتن بازارهای مشتریان خانگی، شرکتهای بزرگ از همهی توان خود استفادهمیکنند و در این بین قدرت شرکتهای بزرگ در استفاده از رانتها و ارتباطات دولتی است که در اختیاردارند.
در کشور ما برای دراختیار گرفتن بازار شرکتهای دولتی و نیمهدولتی وجود ارتباطات قوی مهمترین امر است. شرکتهایی که دارای ارتباطات قوی برای اخذ نمایندگی از شرکتهای تولیدکننده، مخصوصا شرکتهای چینی با محصولات ارزان قیمت، و از دیگر سو صاحب اهرمهای اعمال قدرت و نفوذ در شرکتهای دولتی باشند، توان رقابتی بیشتری برای بقا در بازار مخابرات دارند. این توان رقابتی هم برای شرکتها به شرایط و گروه سیاسی حاکم وابستهاست.
شرکتهای کوچک خصوصی هم بازار خود را در اختیار گروهی قرار خواهند داد که با آنها به نحوی مراوده داشتهباشند.
5.3 مزیتهای هزینهای(امتیاز:2)
برای همهی ردهی مشتریان قیمت پایین محصولات و هزینهی پاین خدمات یک مزیت رقابتی محسوبمیشود.
4. عوامل اجتماعی(امتیاز:0.5)
در صنعت مخابرات ایران با توجه به انحصار زیرساختهای مخابراتی به دولت و تنظیم قوانین ومقررات به صورت یکسویه از سوی دولت و شرایط سیاسی خاص کشور، عوامل اجتماعی تاثیر چندانی در جذابیت این بازار ندارند.
دولت قوانین ومقررات را تعیینمیکند، مجوزها را ارائهمیدهد، سفارش تهیهی زیرساختها را میدهد، کلیه مشتریان هم با توجه به انحصار خدمات مجبور به استفاده از آن هستند.
در بازار شرکتهای خصوصی کوچک هم عوامل اجتماعی نقش چندانی ندارند.
5. فرصت سودآوری(امتیاز:1.5)
در بخش مشتریان خانگی، بازار مخابرات ایران با توجه به محدودیت ارائهدهندگان خدمات، دارای جذابیت سود بسیار زیادی است. اما در مورد شرکتهای دولتی و نیمهدولتی، با توجه به قدرت چانهزنی بالا به علت پایین بودن تعداد مشتریان و شرایط قراردادهای دولتی و هزینهبری بالای این صنعت، میزان سوداوری بسته به ائتلاف سندیکای شرکتهای تجهیزات مخابراتی و همچنین نظام صنفی رایانهای دارد. معمولا به علت عدم هماهنگی در این نهادها امکان ایجاد شرایط با سود بالا وجود ندارد.
در بازار شرکتهای کوچک، با توجه به عدم وجود دانش مخابراتی در این شرکتها، حاشیهی سود بالایی وجود دارد.